Binnen GGZ Rivierduinen werken we samen aan suïcidepreventie. De suïcidepreventiecommissie heeft daarbij een belangrijke, richtinggevende rol. Remco de Winter, psychiater, wetenschappelijk onderzoeker bij GGZ Rivierduinen, vertelt over de stappen die zijn gezet.

Al sinds 2011 doet Remco de Winter, samen met gepromoveerd verpleegkundige Marieke de Groot, onderzoek naar hoe suïcidaal gedrag onder te verdelen is in subtypen. Op basis van dit onderzoek ontwikkelde Remco samen met anderen een wetenschappelijk model waarin vier typen suïcide worden onderscheiden (zie kader). In 2023 werd dit model gevalideerd en verschenen er diverse publicaties. ‘Dat is natuurlijk heel mooi’, zegt Remco. ‘Want dit is een basis om samen te kijken hoe we een betere onderverdeling kunnen maken in de soort behandelingen die we bieden.’

Veiligheidsplan preventie

Behalve met onderzoek, hield Remco zich in 2023 ook bezig met het verder professionaliseren van de richtlijnen binnen Rivierduinen als het om suïcidepreventie gaat. ‘Zo hebben we onder meer een mooie organisatorische stap gemaakt op het gebied van het veiligheidsplan preventie’, vertelt hij. Het veiligheidsplan is een stappenplan, waarin staat wat een patiënt kan doen tijdens een crisis. Maar het plan helpt de patiënt ook om zo’n crisis te voorkómen doordat hij of zij de eerste signalen leert herkennen. Remco: We weten inmiddels dat een veiligheidsplan helpt als een soort vangnet. Als suïcidepreventiecommissie bij Rivierduinen hebben we met elkaar gekeken hoe we dat vangnet kunnen verbeteren. Een belangrijke stap.’ Verder is de toolkit suïcidepreventie in 2023 ook verder uitgerold in het Elektronisch Patiënten Dossier. De toolkit helpt bij uitvragen van suïcidaliteit.

Kennis en tools

Een andere belangrijk speerpunt in 2023 was dat iedereen die binnen Rivierduinen met zorg voor cliënten te maken heeft, extra onderwijs heeft gekregen op het gebied van suïcide. Aan tijdelijke krachten werd een verkorte cursus aangeboden. ‘Bovendien is Hans van der Weijden, verpleegkundig specialist bij Rivierduinen Acuut, verdergegaan met de succesvolle cursus die we speciaal voor naasten van een suïcidale persoon hebben ontwikkeld.

Daarnaast zijn we in 2023 begonnen met de uitrol van de verdiepingsmodule op het gebied van suïcidepreventie: Collaborative Assessment & Management of Suicidality (CAMS)’, vertelt Remco. ‘Deze methode is in Amerika ontwikkeld en heb ik samen met Marieke de Groot vertaald en in Nederland geïntroduceerd. In de CAMS-procedure gaan behandelaar en patiënt samen een alliantie aan; een belangrijke voorwaarde om bij de start van de behandeling de drijfveren van het suïcidale gedrag te inventariseren. De CAMS-procedure is een behandeling op maat en omvat geen strikt protocol. Remco: ‘Binnen GGZ Rivierduinen zijn we enthousiast over dit model. Want we doen er natuurlijk alles aan om onze professionals zo handelingsbekwaam mogelijk te maken.

Natuurlijk, er gaan nog altijd mensen dood door suïcide, maar we willen álle kennis en tools in huis hebben om dat tot een minimum te beperken. Inmiddels zijn we onder andere met medewerking van Corine Paauw, klinisch psycholoog, begonnen met het trainen van de medewerkers van Rivierduinen Jong én zijn de eerste positieve resultaten zichtbaar.’

Betrokkenheid

Waar Remco ook blij mee is, is dat in 2023 het landelijk netwerk van ervaringsdeskundigen een adviesnota heeft overhandigd aan ervaringswerker Daniëlle Steentjes en Remco zelf: ‘Vanuit de suïcidepreventiecommissie vinden we het belangrijk om ervaringsdeskundigen nog beter en meer te betrekken bij het thema. Sommige cliënten zijn toch gevoeliger voor de hulp en het advies van iemand die zelf ervaring heeft met suïcidegedachten. Zo is Daniëlle ook bij ons terechtgekomen en inmiddels heeft zij een actieve en waardevolle rol in de preventie van suïcide.’

Een andere waardevolle samenwerking is SUPRANET GGZ, vindt Remco. ‘Binnen dit netwerk werken tien grote instellingen sinds 2016 samen. Vijf instellingen, waaronder Rivierduinen, maken een extra stap in de systematische aanpak van suïcidepreventie (SAS). Tessa van der Linden en Daniëlle Steentjes spelen daarbij een belangrijke rol. We willen we met elkaar systematisch kwaliteit van suïcidepreventie zichtbaar maken. Bij Rivierduinen hebben we in 2023 nagedacht wat we nog kunnen verbeteren om in dit netwerk, landelijk een voortrekkersrol te spelen. We hebben de ambitie om koploper te zijn op het gebied van suïcidepreventie – alhoewel het natuurlijk beslist geen competitie is. We moeten en kunnen juist altijd van elkaar leren. Maar het is mooi om te zien dat we veel kennis en expertise in huis hebben. En we hebben ook in 2023 weer mooie stappen gezet. Samenwerking was daarbij altijd het sleutelwoord.’

Nieuw suïcidemodel

Cliënten proberen om verschillende redenen een eind aan hun leven te maken en daarvoor was tot op heden te weinig aandacht. Dat stelt psychiater Remco de Winter.  Op basis van jarenlang onderzoek, ontwikkelde hij daarom het differentiatiemodel. Dit is een nieuw suïcidemodel waarin vier typen suïcide worden onderscheiden: psychoses, verlies, depressie en trauma’s. Welk type suïcidaal gedrag er speelt bij een patiënt, kan boven tafel gehaald worden door middel van een vragenlijst die wetenschappelijk werd getest en betrouwbaar is gebleken. Als de werkelijke reden bekend is, biedt dat therapeuten allerlei handvatten zodat ze gerichter behandelen. Inmiddels zijn er diverse valideringspublicaties geweest en rolt het model verder uit. De complete publicatie over het model is hier te lezen.