Van agressief gedrag vertonen tot zorg of medicatie weigeren. Ook in verpleeghuizen krijgen medewerkers te maken met complex gedrag van bewoners met een psychiatrische achtergrond. Maar hoe ga je daarmee om? Samen met zorgorganisatie Marente ontwikkelde GGZ Rivierduinen een leergang die de zorgmedewerkers extra houvast geeft bij de verzorging en begeleiding van deze bewoners.

Ouderen in verpleeghuizen hebben bovenop ouderdomsziekten zoals dementie soms ook ernstige psychiatrische aandoeningen. Dit vraagt om aanvullende ggz-expertise van de zorgmedewerkers. ‘GGZ Rivierduinen deelt kennis met Marente om medewerkers hierbij te ondersteunen. We trekken samen op’, vertelt coördinerend verpleegkundige Ria Post. ‘We hebben de basiscursus Psychiatrie ontwikkeld, en ondersteunen met consultatie verzorgenden bij individuele complexe cases. Daarnaast verzorgt een psychiater van Rivierduinen structurele consulten aan het behandelteam van Marente, dat bestaat uit psychologen en specialisten ouderengeneeskunde.’

Gedrag begrijpen

Alle zorgmedewerkers van Marente volgen bovendien de leergang psychiatrie. Ze leren onder andere over ziektebeelden, de functie van gedrag, weerbaarheid en zelfreflectie. Het is de eerste keer dat een organisatie aan Rivierduinen vraagt om scholing aan álle zorgmedewerkers aan te bieden. ‘Er is behoefte aan praktische kennis en vaardigheden om met het gedrag van bewoners met psyschiatrische aandoeningen om te gaan’, vertelt Ria Post. Marente ontwikkelde de tien modules samen met Ria den Elzen, psychiatrisch verpleegkundige en docent. ‘Hierdoor kunnen zorgmedewerkers beter inschatten wat individuele bewoners nodig hebben. Dat maakt ze weerbaarder, wat ook weer uitval bij zorgmedewerkers kan voorkomen.’

Praktisch en interactief

Ria Post en Ria den Elzen hebben zelf jarenlange ervaring als ggz-verpleegkundigen in de ouderenzorg en werken al ruim twintig jaar voor het consultatieteam van Rivierduinen. ‘We weten daardoor goed wat de verzorging van deze bewoners van verpleeghuismedewerkers vraagt’, zegt Ria den Elzen. ‘Medewerkers hebben baat bij praktische en interactieve bijeenkomsten. Zo speelt een trainingsactrice bijvoorbeeld de ene keer een kritisch familielid, en de andere keer een bewoner die nare dingen zegt of medebewoners lastigvalt. In een half jaar tijd krijgen deelnemers zo meer houvast bij het omgaan met de verschillende bewoners en hun familie.’

Achter het ziektebeeld

Deelnemer Mark Nijssen is verpleegkundige bij Marente. Hij werkt nu vier jaar in de zorg. De voormalig supermarktmanager maakte de overstap omdat hij meer zingeving zocht in zijn werk. ‘Bij bewoners met psychiatrische aandoeningen is het belangrijk dat je de mens áchter het ziektebeeld blijft zien. Dat helpt me ook als mensen kwetsend gedrag vertonen. Er zijn bewoners die vaak zorgmedewerkers wegsturen of kwetsende dingen zeggen. Bij de bijeenkomsten met Rivierduinen gaan we dieper in op de oorzaak en de functie van dit gedrag.’

Neutraal en professioneel

‘Bewoners kunnen met complex gedrag een groot beroep doen op de gevoelens van medewerkers’, vertelt Ria den Elzen. ‘Als je het op jezelf betrekt, voel je je vaak machteloos, verdrietig of boos. Maar als je begrijpt waar bepaald gedrag vandaan komt, kun je voorkomen dat je opbrandt en uitvalt.’ Mark plukt dagelijks de vruchten van de professionele afstand die hij neemt. ‘Daardoor voel ik mij niet persoonlijk geraakt en kan ik neutraal en professioneel blijven.’

Blijven ontwikkelen

Tijdens de cursus ziet Ria den Elzen meer bewustwording ontstaan bij deelnemers. Ze laten bekende patronen los en nemen afstand. ‘In de evaluaties noemen ze dat ook zo: ze weten beter wát ze zeggen en hóé ze het zeggen. Ook geven ze aan dat ze anders kijken naar bewoners en hun gedrag én naar zichzelf. Omdat alle medewerkers ook dezelfde taal spreken, blijven ze elkaar bovendien stimuleren. Dat is het mooie van deze manier van kennisdelen. Het proces blijft doorgaan.’