Een ernstige depressie, persoonlijkheidsstoornis of schizofrenie, gecombineerd met een verslaving aan alcohol of iets anders. Psychiatrische stoornissen en verslavingen komen regelmatig samen voor, waarbij ze elkaar versterken. Geïntegreerde verslavingszorg – met aandacht voor de psychiatrische aandoening én de verslaving – is daarom een must, benadrukt Heleen Thomas van GGZ Rivierduinen.

Over verslavingen bestaan veel vooroordelen. Dat het iemands eigen schuld is. Of dat een  verslaving een gebrek aan zelfbeheersing is. Maar verslaving is een ernstige psychische aandoening, waarvoor mensen professionele hulp nodig hebben’, stelt Heleen. Ze is bij Rivierduinen coördinerend behandelaar klinisch herstel in Oegstgeest en voorzitter van de expertisegroep verslaving.

Meer problemen

Voor mensen met een psychiatrische aandoening zijn de middelen een manier om zich heel even beter te voelen, of om zichzelf verdoven. Maar wat de middelen eigenlijk doen, is hun problemen juist vergroten, stelt Heleen. ‘Hardnekkige stigma’s rondom verslaving maken dat cliënten geen hulp zoeken, of hun middelengebruik verbergen. Als mensen net binnenkomen bij GGZ Rivierduinen is het niet altijd meteen duidelijk of ze ook een verslaving hebben. Sommige mensen zitten ook nog in de ontkenning en vinden dat ze helemaal geen probleem hebben.’ 

Oog voor beide

Rivierduinen wil cliënten met een verslaving een geïntegreerde behandeling bieden. ‘Eerder werden cliënten met ernstige psychiatrische stoornissen en een verslaving óf in de ggz óf in de verslavingszorg behandeld. Ze vielen daardoor tussen wal en schip. De ggz kon iemand niet goed behandelen omdat de verslaving in de weg zat, en bij de verslavingszorg werkte het vaak andersom. Maar verslaving en psychiatrische aandoeningen zijn niet los van elkaar te zien. Je moet beide behandelen, in samenhang.’

Plan van aanpak

Rivierduinen ziet het als een belangrijke opdracht om geïntegreerde verslavingszorg aan te bieden. ‘We zijn voortvarend aan de slag gegaan. Eerst met een plan van aanpak. Daarna investeerden we in scholing van medewerkers en het uitwisselen van kennis. Er zijn getrainde aandachtfunctionarissen actief in alle wijkteams en herstelklinieken. Zij zijn sparringpartner en vraagbaak voor hun collega’s en staan in contact met de expertisegroep verslaving. Ook de wijkteams en de herstelklinieken zelf zijn getraind en artsen en psychiaters zijn geschoold in het voorschrijven van medicatie aan cliënten met een verslaving.’ Daarnaast versterkten we de samenwerking met ketenpartners, zoals Brijder’, zegt Heleen.  ‘We verwijzen mensen naar hen door en trekken samen op in de behandeling. Ook sloot Rivierduinen zich in 2022 aan bij het Landelijk expertisecentrum Dubbele Diagnose (LEDD).’

Bespreekbaar maken

Rivierduinen behandelt mensen thuis in hun eigen omgeving, of in de kliniek. ‘Onze interventies beginnen altijd met contact maken met iemand en het bespreekbaar maken van het gebruik, zonder oordeel’, zegt Heleen. ‘We vragen: wanneer gebruik je en waarom? Wat gebeurt er als je niet gebruikt en welke problemen ervaar je door je gebruik? We geven informatie over wat het gebruik met je doet: lichamelijk, psychisch en in je dagelijks leven. Het kan een langdurig proces zijn. Veel factoren spelen mee, waaronder inzicht, motivatie en de omgeving. De behandeling gaat vaak met vallen en opstaan, maar elke stap is er één.’

Nieuw gedrag

De behandeling bij Rivierduinen is altijd maatwerk, benadrukt Heleen. ‘Steeds kijk je wat mensen nodig hebben. Denk aan verschillende vormen van psychologische behandeling, dagbesteding, lichamelijke activiteiten, een steunend netwerk, gesprekken met ervaringsdeskundigen en medicatie die de trek vermindert of misselijk maakt wanneer een cliënt middelen gebruikt.’

Beter voelen

In plaats van je heel even beter te voelen door te gebruiken of vervelende gevoelens te verdoven, leren cliënten zich tijdens de behandeling goed te voelen door gezonde activiteiten. ‘Als je verslaafd bent, werkt het beloningssysteem in je hersenen niet meer goed’, zegt Heleen. ‘Datzelfde geldt voor allerlei stofjes die maken dat je je goed voelt. Beloningen, leuke activiteiten, een dagbesteding, beweging en sociale contacten helpen mensen om de leegte te vullen die ze voelen als ze zijn afgekickt.’

Vertrouwen en begrip

Pas als iemand zélf zijn verslaving wil aanpakken, kun je echt stappen maken, stelt Heleen. Maar toegeven aan jezelf en anderen dat je verslaafd bent, is moeilijk. Vertrouwen, begrip en gesprekken die inzicht geven helpen daarbij. Bijvoorbeeld met ervaringsdeskundigen bij Rivierduinen en zelfhulpgroepen als de alcoholics anonymous (AA) of narcotics anonymous (NA).’

Samen met verslavingsklinieken

Als iemand daarbij gebaat is, kan die de behandeling tijdelijk voortzetten bij een van onze partners. Heleen: ‘In de eigen omgeving en in onze klinieken zijn er namelijk best wat triggers: er wordt onderling over drugs gesproken, soms gebruiken mensen stiekem en in stedelijk gebied zijn dealers nooit ver weg. Krijgt een cliënt behandeling van een ketenpartner zoals Brijder, dan houden we nauw contact en werken we samen in de behandeling.’

Meer aandacht

Heleen is blij dat ook binnen de landelijke politiek de aandacht voor verslaving groeit. ‘Van Kamervragen tot de benoeming van een Nationaal Rapporteur Verslavingen eind 2022. De politiek wil duidelijk beter zicht krijgen op de impact van verslavingen en de ontwikkelingen in de zorg. Bij een werkbezoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan het Centrum voor Dubbele Diagnose in Den Haag vertelden wij onlangs over de inspanningen bij Rivierduinen. Geïntegreerde verslavingszorg is geen gemakkelijke opgave, maar samen met ketenpartners blijven we de schouders eronder zetten’

Heb je als cliënt of naaste vragen over het behandelen van een dubbele diagnose? Neem dan contact op met je contactpersoon bij Rivierduinen.